Schoonheid in het woonbeleid

Toen architect Michel de Klerk begin vorige eeuw begon met de bouw van het Amsterdamse ‘arbeiderspaleis’ het Schip was zijn filosofie duidelijk: de arbeider moest uit de donkere straten van buurten als de Jordaan en de Pijp getild worden, en wonen in een ambachtelijk en kunstzinnig ontworpen omgeving.

Schoonheid was een basisbehoefte voor een beter leven. Honderd jaar later valt het gebouw nog steeds onder de sociale huursector, en lijkt het een vreemde eend in de bijt van afbrokkelende sociale huur en neoliberale architectuur. Tegen de achtergrond van de huidige wooncrisis bevragen we in dit programma wat we vandaag de dag kunnen leren van de visie van De Klerk. Wat voor rol kan schoonheid spelen in het bevechten van de wooncrisis?

Sinds de economische crisis van 2008 is de kwaliteit van de sociale woonvoorraad gestagneerd en over het algemeen zijn particuliere koopwoningen van een veel hogere kwaliteit. Onder leuzen als ‘bouwen, bouwen, bouwen’ heeft de kabinetsvisie zich vooral gericht op kwantiteit van woningen. Architect Harvey Otten schreef in de Volkskrant  echter dat de paniekerige inzet op flex- en containerwoningen financieel niet rendabel is en op termijn geen oplossing biedt. Auteur Arjen van Veelen beschrijft in zijn boek Rotterdam: een ode aan inefficiëntie hoe om hem heen het vierkante ‘containerdenken’ zich heeft uitgebreid tot in de gebouwde omgeving. Deze ontwikkelingen staan haaks op de drang naar een duurzame, houdbare en vooral ook mooie woning. Esthetische armoede ligt op de loer.

Toch lijkt er een voorzichtige verschuiving plaats te vinden in de publieke consensus. De Rotterdamse Architectuurprijs ging afgelopen jaar naar het sociale-woningbouwproject Malieklos, waarbij de jury wees op de noodzaak van goede, betaalbare huisvesting, en ook onder de nominaties voor Woongebouw van het Jaar was er ruimte voor sociale-huurprojecten. Kunnen schoonheid en functionaliteit toch verenigd worden in het woonbeleid van de toekomst?

Over de sprekers

Melle van Maanen is historicus. Hij werkt als zelfstandig historisch onderzoeker en schrijft met name over koloniale geschiedenis, erfgoed en architectuur. Als curator bij Museum Het Schip, het museum voor de Amsterdamse School en volkshuisvesting, stelde hij onlangs de tentoonstelling Indonesië en de Amsterdamse School samen.

Richelle de Jong is architect en partner bij het Delftse architectenbureau DP6 architectuurstudio. De studio werkt aan uiteenlopende architectuuropdrachten – van sociale woningbouw tot musea – zoekend naar hoogwaardigheid, meerwaarde en duurzame toekomstwaarde. In 2022 won de studio de Rotterdam Architectuurprijs met het woningbouwproject Malieklos.

Jeroen Beekmans is mede-oprichter van het Amsterdamse bureau voor ruimtelijke ontwikkeling Pop-Up City. Pop-Up City werkt in opdracht van organisaties zoals gemeenten, woningcorporaties en projectontwikkelaars aan uiteenlopende ruimtelijke opgaven — van placemaking in het grootste transformatiegebied van Amsterdam, Amstel III, tot de revitalisering van het dorpshart van Driel. Het bureau focust niet alleen op fysieke ingrepen, maar ook op sociaal-economische ontwikkeling en gebiedsidentiteit. Daarnaast maakt Pop-Up City publicaties en doet het onderzoek naar trends in onder meer wonen, publieke ruimte en landschap.

Daphne Bouman is planoloog en erfgoeddeskundige en werkt als programmamaker bij Architectuurcentrum Amsterdam (Arcam). Arcam organiseert programma’s, tentoonstellingen en debatten over architectuur en stadsontwikkeling. Bouman houdt zich voornamelijk bezig met grootstedelijke opgaven en transformaties binnen de langetermijn-ontwikkeling van Amsterdam. Daarnaast is zij redacteur bij het online planologisch vakblad Rooilijn.