Voorbij de wetenschap van de reductie

Complexiteit

De wereld is complexer geworden, zo wordt vaak gesteld. Maar stiekem was de wereld altijd al complex. In dit programma bekijken we de wereld vanuit het perspectief van systemen, en ontdekken we waarom Stephen Hawking de 21e eeuw omschreef als de eeuw van de complexiteit. Met: Rick Quax, Henk Dijkstra, Iris van der Werff en Thomas van der Veen.

Complexiteit gaat over emergentie: hoe uit simpele onderdeeltjes iets voortkomt dat je niet kunt reduceren tot die onderdeeltjes zelf. Zo vormen individuele miertjes enorme kolonies met een collectieve intelligentie. En afzonderlijke hersencellen kunnen niet denken, maar zodra je ze samen in een brein stopt en ze verbindt, hebben ze plots een bewustzijn.

De wereld bestaat uit allerlei systemen waarin simpele onderdeeltjes samen zorgen voor complexiteit. De wetenschap kan daar nog maar moeilijk mee omgaan. We pakken vaak simpelweg twee aspecten en kijken hoe deze correleren; welke invloed heeft onderwijs op werkgelegenheid, of een bepaald dieet op de levensverwachting? Het systeemdenken is al wel goed verankerd in de klimaatwetenschap, waar het gemeengoed is dat we de oceaan niet los kunnen zien van de atmosfeer, of het poolijs van de Amazone.

De wetenschap van complexiteit is een veld waarin mensen kijken hoe vanuit onderdelen systemen ontstaan, en wat voor gedrag die systemen hebben. Met dat perspectief kunnen we grote gelijkenissen ontwaren tussen domeinen die we vaak als compleet gescheiden zien. Daarmee is de wetenschap van complexiteit een inherent interdisciplinaire en holistische vorm van denken.

Over de sprekers

Henk Dijkstra is hoogleraar dynamische oceanografie aan het Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek (IMAU). Daar bestudeert hij hoe de circulatie in oceanen bijdraagt aan veranderingen in ons klimaat. Ook is hij verbonden aan het Complexity Lab Utrecht (CLUe), dat tot doel heeft wetenschappers meer toegang te bieden tot geavanceerde complexiteitssoftware.

Cees Diks is hoogleraar Data Analysis and Economic Statistics aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde aan de UvA en codirecteur van het Centre for Nonlinear Dynamics in Economics and Finance (CeNDEF). Zijn onderzoeksgebied omvat o.a. niet-lineaire tijdreeksanalyse, modelonzekerheid en complexe systemen. Hij zal ons deze avond wegwijs maken in de complexiteit van economische systemen.

Florian Wagener is associate professor aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de UvA en tevens research fellow bij het Tinbergen Instituut. Zijn veld van onderzoek is complexiteit. Hij doet onder meer onderzoek op het gebied van milieueconomie, wiskundige methoden en rationaliteit.