Verbinding in de polyamoreuze liefde
Vanuit een antropologische interesse naar praktijken van liefde in onze laatmoderne samenleving, begon ik in 2019 met een onderzoek naar (non)monogame relaties in Nederland. Hierbij had ik een focus op polyamorie. Ik bezocht formele en informele bijeenkomsten van de talrijke polyamorieorganisaties verspreid over het land, waarin populaire thema’s als daten, omgaan met jaloezie en communicatie centraal stonden. Met een aantal van de mensen die ik daar ontmoette besprak ik bovendien één-op-één hoe ze hun dagelijkse liefdesleven vormgeven. Waarom zien polyamoreuzen heil in deze specifieke constructie van intimiteit? Tot welke vormen van verbinding worden mensen in polyamoreuze relaties uitgenodigd?
Binnen de polyamorie is authenticiteit tot een kernwaarde verheven. Uit de verhalen die ik heb verzameld blijkt dat dit vooral geassocieerd wordt met diepgewortelde verlangens die in een ‘mononormatieve’ samenleving vaak onbewust worden onderdrukt. Polyamorie schept met authenticiteit ruimte om op de eerste plaats open en eerlijk te zijn naar het innerlijke zelf. Voor sommigen houdt dit in dat ze met terugwerkende kracht ontdekken dat ze altijd al polyamoreus waren, maar zichzelf steeds hebben ingehouden om aan de monogame norm te voldoen. Voor anderen betekent dit dat ze een veelzijdigheid in hun seksuele verlangens hebben leren kennen. Hoe dan ook, polyamorie leidt vanuit deze authenticiteitswaarde tot een verruiming van mogelijkheden voor seksuele en romantische subjectiviteit. De verbinding met het zelf wordt als het ware sterker en zuiverder.
Polyamorie schrijft bovendien voor dat alle partners op de hoogte worden gehouden van elkaars (potentieel) nonmonogame relaties. Maar de mate van transparantie en waar deze precies betrekking op heeft is een kwestie van onderlinge afspraken. Sommigen hanteren een don’t ask don’t tell-principe waarin men van elkaar weet dat op elk moment meerdere liefdes naast elkaar kunnen bestaan, zonder het expliciet naar elkaar te uiten. Aan de andere kant van het spectrum staan mensen die vrijwel alles met elkaar delen: huis, gezin, ouderschap, seksleven en financiën. Vanuit transparantie bezien wordt de polyamoreuze verhouding met de ander gekenmerkt door openheid en communicatie, tot het mogelijk pijnlijke toe. Sterker nog, hoe pijnlijker, hoe betekenisvoller de verbinding.
Het vermogen voor een betekenisvolle verbinding met de ander wordt groter naarmate men, los van het eigen belang, meer openstaat voor het geluk van de ander. Voor verreweg de meeste polyamoreuzen die ik sprak staat respect voor elkaars gevoelens, altijd en overal, centraal. Vooral in situaties van nieuwe romantische interesses zouden bestaande partners zich kwetsbaar kunnen voelen en daarom meer aandacht verdienen. Juist in moeilijke tijden zou de verbinding met de intieme ander op de proef worden gesteld. In een ideale situatie ervaart men zelfs plaatsvervangend geluk wanneer een partner gelukkig is met een ander – in de Engelse literatuur ‘compersion’ genoemd. De verbinding met de ander is vanuit deze ethiek gebaseerd op empathie en loslaten tegelijkertijd. In de praktijk blijkt dit streven echter niet altijd haalbaar en blijven emoties lastig te besturen.
Polyamorie verbreedt de mogelijkheden tot verbinding met het zelf en de ander doordat het uitnodigt tot ontdekken van nieuwe emotionele en ethische relaties. Maar het veronderstelt ook kennis van en heldere communicatie over diepgewortelde emoties, en laat daarmee weinig ruimte voor de tegenstrijdige en ondoorgrondelijke aard van verlangens die die verbinding juist beperkt.
