Als de literatuur een boom zou zijn
In literatuur is veel niet zichtbaar, maar suggestie. Het is wat haar raadselachtig maakt, spannend en intrigerend. Ze wortelt in een veelal onzichtbaar, ondergronds netwerk van verknopingen en vertakkingen. Wellicht zoals bomen dat ook doen. Naar aanleiding van Margot Dijkgraafs nieuwe boek In de voetsporen van mijn grootvader, een kleine familiegeschiedenis, vragen verschillende schrijvers zich vanuit hun eigen werk, overtuiging en verbeeldingskracht af: wat als de literatuur een boom zou zijn?
Bij de ingang van de zaal word je gevraagd om je coronatoegangsbewijs te tonen.
Dit programma is ook online bij te wonen.
In de familiegeschiedenis In de voetsporen van mijn grootvader ontdekt Margot Dijkgraaf dat haar voorouders boomkwekers en zaadhandelaren waren. Haar grootvader keerde het familiebedrijf de rug toe om zich in de literatuur te verdiepen. Wat hebben die twee werelden met elkaar gemeen? Kunnen we spreken van een ‘literatuurboom’ of van een ‘schrijfwoud’, titels uit het werk van de Spaanse schrijver Juan Goytisolo? Goytisolo zag literatuur als ‘pollenisatie’, een term uit de biologie: net als pollen verspreidt een roman als het ware via de wind haar sporen en zaden naar andere delen van Europa, waar ze – als bij een kruisbestuiving – nieuwe romanschrijvers beïnvloedt, nieuwe lezers vindt.
Het ondergrondse netwerk waarin de literatuur wortelt brengt hernieuwde kracht voort, nieuwe creativiteit, dat wat hoogleraar Europese Studies Joep Leerssen onlangs ‘het literaire vermogen tot voortplanting’ noemde. Dat uit zich in allerlei vormen, van familiegeschiedenis tot poëzie en film, van roman tot toneel en video-installatie. Schrijvers Margot Dijkgraaf, Lieve Joris, Sholeh Rezazadeh en Maartje Smits onderzoeken deze middag die vele vertakkingen en brengen een ode aan de literatuur.
Over de sprekers
Margot Dijkgraaf is literatuurcriticus, schrijver, interviewer en curator en schrijft al zo’n dertig jaar over literatuur, voornamelijk voor NRC. Ze publiceerde boeken over Franse en Europese letteren, over Hella S. Haasse en Cees Nooteboom. Haar recentste titels zijn Zij namen het woord. Rebelse schrijfsters in de Franse letteren (Atlas Contact, 2020) en Met Parijse pen. Literaire omzwervingen (Boom, 2020), een samenwerking met fotograaf Bart Koetsier. Nu publiceert ze In de voetsporen van mijn grootvader (Atlas Contact). Onlangs ontving zij de Gouden Ganzenveer 2021.
Lieve Joris is internationaal bekend als schrijver van non-fictieboeken over de Arabische wereld, Afrika, Oost-Europa en China. Haar werk werd bekroond met de Henriëtte Roland Holst-prijs, de Cultuurprijs van de Vlaamse gemeenschap, de Bob den Uyl-prijs, de Spiegelprijs, de Franse Prix de l’Astrolabe en de Prix Nicolas Bouvier. In haar laatste boek Terug naar Neerpelt (Atlas Contact, 2018) keerde Joris terug naar het Vlaanderen van haar jeugd en schreef ze hoe ze, dwars tegen haar lotsbestemming in, haar weg vond naar het schrijverschap.
Sholeh Rezazadeh is schrijver en dichter. Ze publiceerde onder meer in De Gids, Awater, De Groene Amsterdammer, De Poëziekrant en Papieren Helden. Sholeh was te horen op festivals waaronder Crossing Border, ILFU en Noorderzon. In 2019 won ze de El Hizjra Literatuurprijs voor haar poëzie en in 2020 bereikte ze de finale van het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam. Voor haar debuutroman De hemel is altijd paars (Ambo|Anthos, 2021) kreeg ze De Bronzen Uil-prijs.
Maartje Smits is ecofeminist en dichter in beeld en taal. Haar bundels Als je een meisje bent en Hoe ik een bos begon in mijn badkamer verschenen bij de Harmonie; ze publiceerde onder andere in De Helling, De Gids en De Groene Amsterdammer. Daarnaast is ze hobby-imker in haar woonplaats Amsterdam-Noord. Zij werkt momenteel aan een roman over bijen en moederschap.
Jetske Brouwer (moderator) is programmamaker bij SPUI25 en als promovendus verbonden aan de Amsterdam School for Cultural Analysis (ASCA).