Tien jaar Russische invasie van Oekraïne

Op 27 februari 2014 begonnen Russische soldaten met de bezetting van de Krim. Het tot Oekraïne behorend schiereiland werd na een paar weken door Rusland geannexeerd. Tien jaar oorlog later staan we met schrijvers en journalisten stil bij de realiteit van tien jaar oorlog.

Begin december was een Nederlandse schrijversdelegatie, bestaande uit Manon Uphoff, Lisa Weeda, Jaap Scholten en Florian Jacobs, op bezoek in Oekraïne. Zij waren daar op uitnodiging van PEN Ukraine, het Ukraine Institute en het Prague Civil Society Centre, en werden rondgeleid langs talloze plekken die ze niet snel zullen vergeten. Ze bezochten voormalig bezette plaatsen als Boetsja, Irpin, Borodjanka en Jahidne, en zagen de gruwelen van de oorlog van dichtbij.

Zij spraken veel mensen: veteranen, overlevenden van gevangenschap, soldaten, museumdirecteuren, overheidsfunctionarissen en allerlei andere Oekraïners. Vanavond delen zij hun verhalen onder begeleiding van moderator Eva Peek met het Nederlandse publiek. Zij hopen deze oorlog al vertellend naderbij te brengen. Om morele redenen en evengoed omdat Nederland zich niet achter de dijken kan verschuilen: deze oorlog bepaalt ook de loop van onze geschiedenis.

Over de sprekers

Florian Jacobs is schrijver (Blijven is nergens, Boom 2022), filosoof en uitgever (ISVW Uitgevers). Hij maakte deel uit van een schrijversdelegatie die begin december een solidariteitsbezoek aan Oekraïne bracht.

Manon Uphoff is auteur, scenarist en beeldend kunstenaar. Ze debuteerde met de verhalenbundel Begeerte (1995). In 2009 verscheen haar roman De Spelers, die de nasleep van de oorlog in voormalig Joegoslavië thematiseert. Haar nieuwste roman Vallen is als vliegen was een literair fenomeen (50.000 exemplaren verkocht), haalde 32 ‘Best of 2019’-lijsten, stond op de shortlist voor 4 literaire prijzen en won de prestigieuze Charlotte Köhler Prize. In 2023 hield het Centraal Museum in Utrecht een tentoonstelling van Uphoffs beeldende kunst. Uphoff was voorzitter van PEN Nederland, en voorzitter van de jury van de Europese Literatuurprijs (2021, 2022).

Jaap Scholten woont sinds 2003 in Hongarije. Hij schreef onder meer de romans Tachtig, Morgenster, De wet van Spengler en Suikerbastaard. Zijn familiegeschiedenis Horizon City werd lovend ontvangen en meerdere malen herdrukt. Voor Kameraad Baron kreeg Scholten in 2011 de Libris Geschiedenis Prijs. Als op 24 februari 2022 Russische tanks Oekraïne binnen rollen, begeeft Jaap Scholten zich vanuit Hongarije naar de grens om een jong gezin uit Kyiv te helpen. Sindsdien zet hij zich samen met zijn organisatie https://www.protectukraine.nl/ in voor Oekraïne. In 2022 verscheen zijn Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper over zijn reizen van en naar Oekraïne in oorlogstijd.

Lisa Weeda is een Nederlands-Oekraïense schrijver, literair programmamaker, scenarist, audiofan en virtualrealityregisseur. Aleksandra , haar debuutroman, werd genomineerd voor de Boekhandelsprijs en stond op de shortlist van de Libris Literatuurweeeda Prijs 2022. De roman verscheen inmiddels in acht landen, waaronder Duitsland, Polen en Frankrijk. Haar nieuwste roman heet Dans dans revolutie. In mei 2024 is Dans dans revolutie ook een immersieve installatie bij Theater Bellevue, die daarna zal touren door Nederland.

Eva Peek (moderator) is boekenrecensent en eindredacteur bij NRC en redacteur bij de Nederlandse Boekengids. Ze behaalde haar bachelors Literatuurwetenschap en Russisch aan de Universiteit van Amsterdam en studeerde Geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Ze studeerde en werkte in Sint-Petersburg, Parijs, Berlijn en Kyiv. Zij stelde met Michel Krielaars en Hans Driessen het boek Dit volk heeft zijn god op aarde. Ooggetuigen van de Russische geschiedenis samen.