Post-mortemisme

Traditioneel begraven en cremeren is milieuvervuilend, o.a. door CO2-uitstoot en afvalstoffen die vrijkomen in de grond. Dat men hecht aan een duurzame manier van omgaan met de doden is te zien aan de populariteit van natuurbegraven. Designers en kunstenaars zijn bezig met de ontwikkeling van nieuwe technieken en rituelen rondom het lijk en proberen de dood uit de taboesfeer te tillen. Zo is het mogelijk om de as van oma te verwerken in een keramiek servies, zodat elk (klein)kind thee kan drinken uit een mok met oma erin.

Natuurlijk is het van belang om op een waardige manier om te gaan met onze nabestaanden, maar misschien zit die waardigheid tegenwoordig wel in een gebruiksvoorwerp dat ons herinnert aan onze nabestaande? Of in een paddenstoelenpak? Tijdens deze avond onderzoeken we wat die taboesfeer rondom de dood precies behelst en schijnen we nieuw licht op ons post-mortem-bestaan.

Over de sprekers

Billie van Katwijk werkt op het grensvlak van design en kunst. Ze is gefascineerd door dode materie en geeft in haar werk andere betekenis en esthetiek aan de overblijfselen van mens en dier. In haar project Ventri legt ze de structuren van het binnenste van een koe bloot. Wanneer ze – wat normaal gezien wordt als – slachtafval bewerkt en in een andere omgeving brengt maakt ze zichtbaar hoe ongekend schoon geplooide maagwanden kunnen zijn. Aan de andere kant is haar project Circle of Heritage waar ze met nabestaanden vormgeeft aan de as van overledenen door er keramiek van te maken. Zo creëert ze vormen waarin oude en nieuwe betekenis samenkomen.

Susanne Duijvestein besloot na elf jaar in de corporate sector het roer om te gooien en werd zelfstandig uitvaartondernemer. Nu staat ze – naar eigen zeggen – volop in het leven en helpt ze nabestaanden vorm te geven aan een uitvaart met een verhaal dat dichterbij de overledene staat dan bij de meeste andere uitvaartondernemers. Het idee is om het afscheid zo in te richten dat het aansluit bij hoe de overledene geleefd heeft. Ze is deel van het panelgesprek en kan zo antwoord geven op vragen over nieuwe trends in de uitvaart scene, maar ook universele behoeften bij rouw en afscheid.

Jan Peter Bergen schreef als onderzoeker bij Universiteit Twente mee aan een rapport over alternatieve vormen van het omgaan met stoffelijk overschot. Daarin schept hij een kader om technologieën als resomeren, cryomeren en begrafenis kannibalisme te beoordelen. Moeten we dan alleen letten op meetbare zaken als volksgezondheid en CO2-uitstoot? Of mogen waardigheid en afschuw daar ook een rol in spelen? We gaan met hem in gesprek over de zin en onzin van een duurzame dood.

Rituelen rondom de dood verschillen niet alleen als je naar andere delen van de aarde gaat, maar vooral als je teruggaat in de tijd. Wim Cappers weet – als historicus in de funeraire cultuur – alles van uitvaart en rouw in de geschiedenis van Nederland en omstreken. Hij is onder andere auteur van het boek Aan deze zijde van de dood en zit in de raad van advies van Uitvaartmuseum Tot Zover.