Anefo, CC0, via Wikimedia Commons

Hugo de Groot: internationaal recht, religieuze tolerantie en kolonialisme

Hugo de Groot (1583-1645) is opgenomen in de officiële Canon van Nederland als grondlegger van het internationaal recht en pionier op het terrein van religieuze tolerantie. In de recente wetenschappelijke discussie is er echter ook steeds meer aandacht voor De Groots rol als verdediger van de Nederlandse overzeese expansie en slavernij.

De Groot was aan het begin van zijn loopbaan werkzaam als juridisch adviseur van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Hij verdedigde het ‘natuurlijke’ en militair afdwingbare recht van de Nederlanders om handel te drijven in Oost-Indië. Ook gaf hij een juridische rechtvaardiging voor de militaire bondgenootschappen en commerciële verdragen die de VOC had gesloten met niet-christelijke vorsten in Oost-Indië: de Compagnie beloofde de Oost-Indische vorsten militaire bijstand te verlenen in ruil voor een monopolie op de handel in specerijen.

Wat is de relatie tussen De Groots bijdrage aan het internationale recht en religieuze tolerantie enerzijds, en zijn verdediging van de belangen van de VOC in Oost-Indië anderzijds? Dit onderzoeken we naar aanleiding van de verschijning van een nieuwe wetenschappelijke uitgave van een manuscript van De Groot over publieke bondgenootschappen met niet-christenen, getiteld Hugo Grotius’s On Public Partnership with Unbelievers (De societate publica cum infidelibus), onder redactie van Diederik Burgersdijk, Henk Nellen en Marc de Wilde (Leiden: Brill, 2026).

Over de sprekers

Diederik Burgersdijk is universitair docent klassieke talen en oude geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en Alma Mater Professor aan de Universiteit van Bologna. Zijn onderzoek is gericht op de retorica en historiografie van het late Romeinse keizerrijk, met bijzondere aandacht voor de receptie van de oudheid in latere perioden. Zijn meest recente boek is Constantinople Through the Ages: The Visible City from its Foundation to Contemporary Istanbul (Leiden: Brill, 2025, samen met Fokke Gerritsen en Willemijn Waal).

Henk Nellen is emeritus hoogleraar ideeëngeschiedenis van de vroegmoderne tijd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en gastonderzoeker aan het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis te Amsterdam. Hij bezorgde de laatste vijf delen van de zeventien-delige briefwisseling van Hugo de Groot. In 2007 verscheen een belangrijke biografie van De Groot van zijn hand (Engelse vertaling: Leiden: Brill, 2014) en in 2021 publiceerde hij een tweede biografische studie: Geen vredestichter is zonder tegensprekers. Hugo de Groot, geleerde, staatsman, verguisd verzoener (Amsterdam: Athenaeum, 2021).

Johan Olsthoorn is universitair hoofddocent politieke theorie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoek richt zich vooral op de vroegmoderne rechtsfilosofie en politieke theorie. Hij is de auteur van een half dozijn wetenschappelijke artikelen over het denken van Hugo de Groot rond moraal, oorlogsrecht en slavernij.

Marc de Wilde is hoogleraar algemene rechtsleer aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn onderzoek richt hij zich onder meer op de geschiedenis van de rechtstheorie, met inbegrip van koloniale contexten. Hij publiceerde verschillende artikelen over Hugo de Groot, onder meer over zijn brieven aan Oost-Indische vorsten (in het Journal of the History of International Law) en zijn ontwerp voor een jodenreglement (in het Tijdschrift voor Rechtgeschiedenis).