Hoe lezen wij emoties?

Kunstenaar Peter Fechter maakte verschillende portretten van de Portugese moeder van een goede vriendin. Daarin probeert hij haar emoties te vangen: “Eind 2018 zat ik bij een vriendin en haar moeder uit Portugal die samen over vroeger en hun onderlinge relatie spraken. Ik kon het niet woordelijk volgen, de moeder spreekt enkel Portugees, maar kreeg toch een sterk beeld van deze vrouw en haar dochter. Enkel door naar de uitdrukkingen in het gezicht van de moeder te kijken. Het emotioneerde mij. Dit wilde ik schilderen”. Maar wat bleek: de kijkers zien andere emoties dan hij dacht te hebben weergegeven. Kunstenaar Peter Fechter, hoogleraar Psychologie van Emoties Agneta Fischer en hoogleraar Gender en Seksualiteit Sarah Bracke onderzoeken deze avond samen met het publiek op onderzoek naar hoe belangrijk de context is voor de interpretatie van emoties.

Over de sprekers

Kunstenaar Peter Fechter probeert met zijn stijl een diepe realistische weergave van de getoonde emotie te geven, terwijl hij zich ook realiseert dat het verhaal door een derde is opgetekend. Fechter noemt het maken van dit soort schilderijen ‘emotioneel intensief’: je zit lang heel geconcentreerd te werken aan een uitdrukking en hebt een sterk gevoel wat je wil weergeven.  Maar de kijkers herkennen eigen verhalen en plaatsten de schilderijen in een andere context.

Agneta Fischer is hoogleraar Psychologie van Emoties aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is geïnteresseerd in de vraag of we iets kunnen zeggen over iemands gemoedstoestand op basis van foto’s of tekeningen, zonder enige context? Uit haar onderzoek weet Fischer dat context belangrijk is voor de interpretatie van gelaatsexpressies. We zullen eenzelfde gezicht anders interpreteren als we verschillende informatie hebben over wat die persoon is overkomen.

Sarah Bracke is hoogleraar Gender en Seksualiteit aan de Universiteit van Amsterdam. Zij doet onderzoek naar de rol die gender en seksualiteit spelen in processen van racialisering en van systematische uitsluiting van wat als Europees of Nederlands wordt gezien. Deze avond zal ze ingaan op de sociologische context die hierbij een rol speelt, en de stigmatisering die hierbij op de loer ligt.

Guido Schuurman (de schoonzoon en man van) schetst namens de moeder en de dochter de werkelijkheid achter de schilderijen.  Hij vertelt iets over de gezamenlijke geschiedenis van moeder en dochter. Ook zal hij ingaan op de sociaal maatschappelijke context waarin de moeder haar dochter heeft opgevoed. Tot slot zal hij vertellen over de emoties die de schilderijen bij de dochter en bij hem oproepen.

Merel Bem (moderator) studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en New York University. Sinds 2000 schrijft ze over fotografie, beeldende kunst en kleding voor de Volkskrant en diverse tijdschriften en publicaties (o.a. Holland Herald, Boekman, How We Work, Wolf, Objectief Nederland, Kunst laat het LUMC zien). In 2016 verschenen Doorkijken. Kunst voor het dagelijks leven (Bezige Bij) en Dit boek gaat niet over mode (Atlas Contact, samen met Cécile Narinx en Marije van Regenmortel). Ze geeft regelmatig lezingen en gastlessen, en is de huidige voorzitter van de jury van het Steenbergen Stipendium.