Over slavernij, verzet en overgeërfde schuld

Bijlhout en Bakkeljauw

Wat doe je als je ontdekt dat je voorouders plantages bezaten? Iman Sprenger, nazaat van Zeeuwse reders, schreef erover in Bijlhout en Bakkeljauw. Naar aanleiding van de verschijning van deze roman spreken verschillende deskundigen over de verwerking van ons slavernijverleden – in het bijzonder welke rol postkoloniale literatuur hierin kan spelen.

In de zeventiende en achttiende eeuw verdienden tienduizenden plantagehouders aan de West-Indische slaveneconomie. Hun nazaten hoor je daar nauwelijks over – in tegenstelling tot nazaten van slaafgemaakten: op zoek naar hun oorsprong openen zij archieven en oude registers en reizen af naar de plantagegronden van hun voorouders.

In de roman Bijlhout en Bakkeljauw van Iman Sprenger ontdekt antropoloog Eva Spoors dat haar voorouders eigenaren waren van een grote Middelburgse rederij en enkele plantages. Haar schaamte en nieuwsgierigheid brengen Eva naar een nog bewoonde plantage aan de noordkust van Zuid-Amerika. Deze roman vormt de aanleiding voor een gesprek tussen Urwin Vyent, John Schuster en de auteur over slavernij, schuld en de rol van postkoloniale literatuur in de dialoog tussen nazaten van slaafgemaakten en plantage-eigenaren. Yra van Dijk draagt een column voor over erfschuld en postkoloniale herinnering in Nederlands-Caribische literatuur. Moderatie: Lisanne Snelders.

Over de sprekers

Iman Sprenger werkte kort na de onafhankelijkheid van Suriname een aantal jaren aan wat nu de Anton de Kom Universiteit heet. De culturele diversiteit in dat land met zijn oude plantages en ongerepte natuur raakte hem diep. Weer in Nederland ontdekte hij pas dat zijn voorouders er plantages bezaten, iets waarover in de familie nooit was gesproken. Na zijn werk in het bedrijfsleven besloot hij antropologie te gaan studeren en bracht hij een paar maanden door op een vroegere plantage. Zijn roman Bijlhout en Bakkeljauw is het resultaat van een zoektocht naar de motieven van zijn voorouders en de nog zichtbare gevolgen van hun handelen bij de nazaten van de tot slaafgemaakten.

Urwin Vyent is directeur van het Nationaal Instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee). Naast zijn werk voor NiNsee houdt Urwin zich bezig met de ontwikkeling van een slavernijmuseum in Amsterdam. Daarnaast is hij regelmatig als expert te gast in media om te spreken over de doorwerking van ons slavernijverleden en hoe we daarmee om kunnen gaan. Urwin heeft twee boeken gepubliceerd; De profeet aan de Para, over de moeizame relatie tussen de Afrikaans-Surinaamse religie en het Joods-christelijke geloof in het Suriname van de twintigste eeuw; en Gekocht en betaald, over het leven op voormalig Surinaamse slavenplantage Onverwagt.

Yra van Dijk is modern letterkundige en gasthoogleraar bij instituut LUCAS van de Universiteit Leiden. Zij geeft ook colleges in Paramaribo, aan aankomend leraren. Van Dijk publiceerde studies over moderne poëzie (Leegte die ademt, 2006), intertekstualiteit (Draden in het donker, 2012), literatuur en trauma (Afgrond zonder vangnet, 2018) en verschillende analyses van Surinaamse en Antilliaanse literatuur.

John Schuster is werkzaam als onafhankelijk onderzoeker en gastdocent aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname. Hij was tot twee jaar geleden verbonden aan de afdeling Sociologie van de Vrije Universiteit. Hij is de auteur van Poortwachters over immigranten. Het debat over immigratie in het naoorlogse Groot-Brittannië en Nederland (1999) en Omstreden Voorzieningen (i.s.m. Frank J. Buijs) en verschillende artikelen over transnationale verbinden, gezondheidszorg, beeldvorming etc. John is hoofdredacteur geweest van de tijdschriften Migrantenstudies en Oso. Op dit ogenblik voert hij samen met Markus Balkenhol (Meertens Instituut) een kwantitatief onderzoek naar uit naar ‘het Nederlandse slavernijverleden en racisme in Nederland’.

Lisanne Snelders (moderator) is redacteur bij Brainwash (Omroep HUMAN) en freelance moderator, cultureel journalist en programmamaker. In 2018 promoveerde ze aan de Universiteit van Amsterdam op de politiek van de herinnering aan Nederlands-Indië in de literaire cultuur.

Eefke Smit (opening en afsluiting voor Songline Uitgeverij) is directeur Standards en Technologie van de International ‎‎STM Association‎‎, een internationale brancheorganisatie voor uitgeverijen. Ze heeft meer dan 30 jaar ervaring in de academische en professionele uitgeverijsector en is als vroege pionier betrokken geraakt bij digitaal publiceren.