Bezetting en beeld

Moffenknechten waren het, de politiemannen die ingrepen bij een demonstratie in het centrum van Amsterdam in december 1945. Het ‘Sieg Heil!’ galmde over het Leidseplein, een duidelijk bewijs dat de imagoschade van de Nederlandse politie enorm was. Ook in de decennia die volgden bleef het beeld dat de politie ‘fout’ in de oorlog was geweest hardnekkig. Maar meer dan we denken hebben politiemannen en -vrouwen zich verdienstelijk gemaakt in het verzet. Vaak door onopvallende acties die levensreddend konden zijn – van een ingefluisterd woord en een afgewende blik tot een openstaande deur.

Aan de hand van Hinke Piersma’s Op eigen gezag. Politieverzet in oorlogstijd bediscussiëren we hoe gemakkelijke oordelen over het problematische verleden afbreuk doen aan het vermogen van de open samenleving om ermee in het reine te komen. Na een introductie van Hinke Piersma, reflecteren Martijn Eickhoff, Jeroen Kemperman en Jan Julia Zurné onder leiding van Peter Romijn op de dynamiek tussen wetenschappelijk onderzoek en maatschappelijk debat, en over de bezettingsjaren die tegelijkertijd zowel ons morele ijkpunt als ons grootste struikelblok zijn.

Over de sprekers

Martijn Eickhoff is senior onderzoeker bij het NIOD en gespecialiseerd in War and Culture Studies. Sinds 1 september 2019 is hij daarnaast werkzaam als bijzonder hoogleraar Archeologie en Erfgoed van Oorlog en Massaal Geweld bij de Rijksuniversiteit Groningen. Hij onderzoekt de geschiedenis, culturele dimensies en nawerking van grootschalig geweld en regime change in Europa en Azië in de negentiende en twintigste eeuw, met een bijzondere nadruk op de ruimtelijke, materiële en transnationale aspecten daarvan.

Jeroen Kemperman is als historicus verbonden aan het NIOD. Hij heeft geschreven over de Japanse kampen in Nederlands-Indië, het beleid van de gemeente Amsterdam ten aanzien van na de oorlog teruggekeerde Joden, en de val van de enclave Srebrenica. Zijn laatste boek is Oorlog in de collegebanken. Studenten in verzet, 1940-1945 (verschenen in 2018) waarin hij het positieve beeld dat na de oorlog van de houding van de Nederlandse studenten bestond nuanceert.

Hinke Piersma is historica. Aan het NIOD rondde ze samen met Jeroen Kemperman in 2015 een onderzoek af naar het gemeentelijke beleid van Amsterdam inzake roof en rechtsherstel, begeleidde ze een soortgelijk onderzoek naar het beleid in Den Haag en is ze momenteel projectleider van een onderzoek naar Joods Rotterdam. In 2017 publiceerde ze een familieverhaal onder de titel Zussen en dit jaar verscheen het boek Op eigen gezag. Politieverzet in oorlogstijd.

Jan Julia Zurné is als docent Politieke Geschiedenis verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Haar onderzoek richt zich vooral op de bezettingsgeschiedenis van West-Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog en de nasleep hiervan. Enkele andere interessegebieden zijn transitional justice, criminaliteit en justitie- en politiegeschiedenis. In 2017 verscheen haar boek Tussen twee vuren. Gerecht en verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Peter Romijn (moderator) is hoofd Onderzoek van het NIOD en hoogleraar geschiedenis aan de UvA. Hij interesseert zich al vele jaren voor de geschiedenis van het openbaar bestuur, politieke transities, massaal geweld en vervolging, dit alles in tijden van oorlog en crises. Hij was met prof. dr. J.C.H. Blom eindverantwoordelijk voor het NIOD-rapport Srebrenica. Een ‘veilig’ gebied (2002) en in 2006 publiceerde hij de monografie Burgemeesters in oorlogstijd. Besturen onder Duitse bezetting. Hij werkt momenteel aan een monografie over Nederland in oorlog tussen 1940 en 1950.