Techreuzen als Elon Musk werken steeds nauwer samen met de regering van Donald Trump. Dat baart Natali Helberger, universiteitshoogleraar Recht & Digitale Technologie aan de UvA, zorgen. Zij is een van de sprekers die woensdagmiddag te gast zijn bij de meet-up Het verbond tussen tech en autocratie bij Spui25, georganiseerd door De Groene Amsterdammer.

‘Ik volg de discussie rond de politieke economie van het internet al heel lang, en daarin zien we nu dat grote digitale platformen een steeds grotere rol gaan spelen in onze samenleving. Onze normen en waarden worden hierdoor steeds sterker en directer beïnvloed,’ zegt Helberger. ‘Dat is zorgelijk, omdat veel van de techbazen die daar aan het roer staan zich niet alleen om economische redenen aan Trump hebben verbonden, maar ook ideologisch aan zijn kant staan. Zij hebben niets met thema’s als inclusie, gelijkheid en diversiteit, en zien in Trump een president die daarin heel ver wil mee gaan. Via hem zien zij een kans om hun ideologie nog dieper in de samenleving te verankeren.’

Superioriteit

Dat Silicon Valley zich de laatste tijd van zijn meest rechtse kant laat zien, verbaast Helberger dan ook niet. ‘Deze vermenging van werelden hadden we kunnen zien aankomen. Dat er bij grote techbedrijven zeer rechts werd gedacht bleek al voor de Me Too-beweging, uit opiniestukken die in die kringen werden geschreven, en de filosofie die werd gehanteerd. Slim, snel, sterk en ondernemingsgezind zijn wordt er enorm verheerlijkt. Er wordt gedacht vanuit superioriteit; niet alleen de superioriteit die technologie ons te bieden heeft, maar ook de superioriteit van bepaalde groepen mensen.’

Het zijn overtuigingen die dus al langer rondzingen in de techindustrie, en waar met de herverkiezing van Trump nieuw leven in is geblazen, zo gelooft Helberger. En dus moeten we ons volgens haar afvragen: tot wat voor nieuwe werkelijkheid gaat dit leiden? ‘Technologie is verweven met alles wat we doen, daarom is het van groot belang om te beseffen dat technologie nooit, nooit, nooit neutraal is,’ onderstreept ze. ‘Er gaan altijd beslissingen en waardeoordelen aan vooraf, die doorsijpelen in het gebruik. Nu de samenleving steeds meer wordt gedreven door technologie, bestaat de kans dat de rechtse idealen van de leveranciers daarvan dus ieder element van onze maatschapij beinvloeden.’

“Doordat het systeem wordt gevoed met bevooroordeelde data, en niet wordt gecorrigeerd op diversiteit, krijgen we ook bevooroordeelde output te zien.”

Ze geeft een voorbeeld: ‘De regering van Trump is actief bezig met het verbieden van diversiteitsbeleid, terwijl de algoritmische bias juist zo’n groot probleem is in de techsector. Als je aan generatieve AI vraagt om je een medisch specialist te tonen, krijg je vaak een witte man te zien. Doordat het systeem wordt gevoed met bevooroordeelde data, en niet wordt gecorrigeerd op diversiteit, krijgen we ook bevooroordeelde output te zien. Ook de content die we op sociale media voorgeschoteld krijgen wordt door dat soort ongefilterde algoritmes bepaald, waardoor nieuwe ideeën over de vrijheid van meningsuiting door iemand als Elon Musk vooral worden geïnterpreteerd als meer vrijheid voor rechts-radicale content.’

AI is niet per definitie een gevaar, zo benadrukt Helberger, maar brengt wel een hoop risico’s met zich mee. ‘Als de systemen niet goed worden gemodereerd zijn het machines om desinformatie en schadelijk content te verspreiden. Daarnaast worden mensen erdoor weggelokt van kwaliteitsmedia. Algoritmes worden zo gemaakt dat ze verslavend zijn, en gaan dus ten kosten van het lezen van de krant of een boek. ’

Technologische alternatieven

Helberger is ervan overtuigd dat de belangrijkste drijfveer voor techbazen als Musk en Zuckerberg nog altijd van economische aard is. ‘Hun voornaamste doel is niet om hun ideologie te verspreiden, maar om geld te verdienen. Daarom is het ook zo belangrijk dat wij ons van de risico’s van hun bedrijven bewust zijn. De rest van de wereld kan een duidelijk signaal afgeven, en laten zien dat we onze eigen technologische alternatieven hebben, zoals Nextcloud, een open source alternatief voor Google Docs. Maar dan moet daar wel vraag naar bestaan, daarom is het cruciaal dat we kritisch naar onszelf, en ons gebruik van die technologieën kijken.’

En dat gebeurt ook, tot op zekere hoogte althans, benoemt Helberger. ‘Ook in Nederland gaan er wel degelijk steeds meer stemmen op die vinden dat we ons onafhankelijker van Amerika moeten opstellen als het om technologie gaat,’ zegt ze hoopvol. ‘Of het nou is in een rol als burger, journalist, wetenschapper of politicus, we hebben allerlei manieren om andere keuzes te maken en invloed uit te oefenen. We zullen de vraag naar onze eigen technologische infrastructuur moeten creëren door over de risico’s van het huidige techklimaat te blijven vertellen.’