19e-eeuws romantisch nationalisme als basis van hedendaags populisme

Samen met 350 collega-onderzoekers uit tientallen landen werkte Leerssen tien jaar lang aan de Encyclopedia of Romantic Nationalism in Europe (ERNiE), die de verspreiding van het Europees romantisch nationalisme in de negentiende eeuw uiteenzet en zichtbaar maakt. Meer dan zestigduizend cultuuruitingen – reikend van opera tot volkskunde en van monumentenzorg tot taalbewegingen – uit heel Europa – van IJsland tot Macedonië en van Baskenland tot Finland – zijn verzameld en geanalyseerd.

De encyclopedie documenteert de aanwezigheid en de gevolgen van de toename van cultureel bewustzijn in de vroege decennia van Europees nationalisme. Het laat zien hoe intellectuelen, historici, romancijfers, dichters, kunstschilders, folkloristen en componisten – in een transnationaal netwerk – de nationale identiteiten en aspiraties verwoordden die bepalend werden voor de Europese geschiedenis en politiek, met invloeden die vandaag de dag nog steeds voelbaar zijn. Daarmee is cultuur, naast politiek en machtsrelaties, cruciaal geweest voor de vorming van de hedendaagse Europese naties en staten. Cultuur maakte nationalisme niet alleen mogelijk; cultuur was bovenal het communicatieve medium dat leidde tot een transnationale verspreiding van nationalisme.

Tijdens de presentatie gaat Leerssen met José van Dijck (president KNAW en universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht), Fred Weerman (hoogleraar Nederlandse taalkunde en decaan Faculteit der Geesteswetenschappen UvA) en Michael Wintle (hoogleraar Moderne Europese geschiedenis UvA en directeur Huizinga Instituut) in op nationalisme, romantiek en populisme. Op die manier verbinden zij de geschiedenis van Europa aan de actualiteit.

Al het materiaal is ook online te vinden. De presentatie wordt gevolgd door een borrel.

Over de sprekers

Joep Leerssen is een van de grootste autoriteiten op het gebied van de culturele geschiedenis van nationalisme. Voor zijn werk ontving hij in 2008 de Spinoza-prijs. Deze encyclopedie is het resultaat van 10 jaar werk aan dit project.

José van Dijck, geprezen hoogleraar aan de Universteit Utrecht, is directeur van het KNAW. Ze combineert haar werk als directeur met haar onderzoek aan de UU.

Fred Weerman, hoogleraar Nederlandse taalkunde, is decaan van de Faculteit der Geesteswetenschappen (UvA).

Michael Wintle is hoogleraar Moderne Europese geschiedenis aan de Faculteit der Geesteswetenschappen (UvA).

Marita Mathijsen is emeritus hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde aan de UvA. Ze schreef verschillende standaardwerken, waaronder De geest van de dichter (1990), De gemaskerde eeuw (2002) en Historiezucht (2013). Haar werk werd met verschillende prijzen onderscheiden. Afgelopen januari presenteerde ze bij ons de biografie van Jacob van Lennep: Een bezielde schavuit (2018).