Kees Schuyt over Helmut Plessner

Plessner en de kracht van de liberale democratie

Centraal in het denken van Helmut Plessner (1892 – 1985) stond de excentrische positie van de mens, ofwel het idee dat de mens de mogelijkheid bezit zichzelf als object te zien ten opzichte van de wereld en zijn medemensen. Helmut Plessner was een academicus met een groot bereik en zijn gedachtegoed verspreidde zich eveneens buiten de academie, zo ook onder D66’er Jan Glastra van Loon (1920 – 2001) en PvdA’er Lolle Nauta (1929 – 2006). Hoe is die centrale gedachte van Plessner van invloed geweest op hun praktische bijdragen aan de democratie in Nederland? In deze lezing onderzoekt Kees Schuyt het gedachtegoed van Helmut Plessner en hoe zich dat verhoudt tot het functioneren van de liberale democratie.

Op basis van het beginsel van de excentrische positie van Plessner heeft de moderne democratie binnen de politieke filosofie van Van Loon en Nauta een disciplinerende kracht: zij beschermt tegen machtsmisbruik en discriminatie en is dus een onlosmakelijke basis van de liberale democratie. Van Loon en Nauta waren de eerste leerlingen van Plessner in Nederland. Beiden studeerden en promoveerden in de tweede helft van de twintigste eeuw. Waar is Plessners mens- en wereldbeeld bij beiden terug te vinden en hoe uitte zich dit in hun politiek? Aan de hand van hedendaagse voorbeelden buigt Kees Schuyt zich over Plessners filosofische antropologie en hoe deze zich verhoudt tot het functioneren van de liberale democratie.

Over de sprekers

Kees Schuyt is emeritus hoogleraar Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in rechtssociologie en is expert op het gebied van Helmut Plessners gedachtengoed. Schuyt is een van de meest invloedrijke sociologen van Nederland en een bekende stem in het publieke debat. Hij heeft zich jarenlang ingezet bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Raad van State.

Jos de Mul (moderator) is hoogleraar Wijsgerige antropologie en haar geschiedenis aan de Erasmus School of Philosophy, Erasmus Universiteit Rotterdam. Zijn werk is mede geïnspireerd door Plessner. Van 2005 tot 2011 was hij Vizepräsident van de Helmuth Plessner Gesellschaft en in 2014 verscheen onder zijn redactie Plessner’s Philosophical Anthropology. Perspectives and Prospects (498 blz.) bij Amsterdam University Press. Deze open access uitgave en andere publicaties van De Mul kunnen worden gedownload van www.demul.nl

Gerelateerde programma’s
01 12 23
Voltaire-lezing 2023
De democratie als volkstuin

De volkstuin (een gemeenschappelijk terrein, verdeeld in individuele percelen) bestaat sinds jaar en dag, op elke schaal en overal. In zijn combinatie van het communale en persoonlijke, lijkt hij emblematisch voor de democratie. In de Voltaire-lezing van dit jaar verkent de Franse filosoof Joëlle Zask de volkstuin als innovatieve vorm van gemeenschapsdenken in de context van de ecologische transitie.

Datum
Vrijdag 1 dec 2023 17:00 uur
Locatie
SPUI25
22 02 24
En nu? De mens als bedreigde diersoort

We stapelen crisis op crisis. De problemen zijn onderhand zo groot dat de constatering voor de hand ligt dat ook de mens een bedreigde diersoort is. Volgens filosoof Jan Bransen is het de hoogste tijd daar wat aan te doen en wel door anders te denken. Elf mentaliteitsveranderingen, daarvoor pleit hij in zijn nieuwe boek En nu? Vanmiddag licht hij zijn ideeën toe.

Datum
Donderdag 22 feb 2024 17:00 uur
Locatie
SPUI25
05 02 24
Japanse filosofie: de denkweg van verfijning en verbinding

Sushi, manga, karaoke, judoscholen en Toyota’s: Japan is niet meer weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld. Ondertussen genieten we in musea van verfijnde blokdrukkunst uit Tokyo en liggen de boekhandels vol vertaalde literatuur uit het ‘land van de rijzende zon’. Maar hoe bekend zijn de Japanse denktradities hier te lande? Met zijn nieuwe boek Japanse filosofie brengt Michel Dijkstra de Japanse denkweg in kaart.

Datum
Maandag 5 feb 2024 20:00 uur
Locatie
SPUI25