Een andere blik op gezondheid, ziekte, beperkingen en sociale uitsluiting

Nieuwe lichamelijkheid

Het wordt zwarte lichamen, vrouwenlichamen, dikke lichamen en depressieve lichamen niet gemakkelijk gemaakt in onze samenleving. Jenny Slatman, filosoof en auteur van het boek Nieuwe lichamelijkheid gaat in gesprek met Annemie Halsema, Jacqueline Kool en Alana Helberg-Proctor over de vraag wie zich hier nou eigenlijk moet aanpassen: het individu of de samenleving.

Zwarte lichamen worden regelmatig gehinderd in een witte wereld; vrouwenlichamen worden afgeschermd en afgeremd in een misogyne wereld; dikke lichamen passen niet in een wereld die is afgesteld op het gemiddelde lichaam; berolstoelde lichamen kunnen niet met de trap; en depressieve lichamen worden inert omdat de wereld hen niet meer uitnodigt.

De voorbeelden laten zien dat lichamen nooit op zichzelf staan. Ze functioneren altijd in relatie tot andere lichamen en tot de omgeving. Toch is de opvatting nog gangbaar dat je lichamelijke problemen kunt oplossen door te focussen op tekortkomingen in het lichaam, in het denken of in het gedrag van individuen. Filosoof Jenny Slatman legt in haar boek Nieuwe lichamelijkheid uit dat deze aanpak onvoldoende werkt. Er is meer aandacht nodig voor de materiële relaties waarin lichamen staan. Ze pleit daarmee voor een nieuwe kijk op lichamelijkheid en gaat vandaag in gesprek met kenners over de noodzaak van een fundamenteel andere blik op gezondheid, ziekte, beperkingen en sociale uitsluiting.

Over de sprekers

Jenny Slatman is hoogleraar Medical & Health Humanities aan Tilburg University. Haar onderzoek bestaat uit filosofisch-antropologische analyses van lichamelijkheid in kunst, expressie en medische praktijken. Zij publiceerde onder meer Vreemd lichaam en nu dus Nieuwe lichamelijkheid over medisch ingrijpen en persoonlijke identiteit, en vertaalde werk van Merleau-Ponty. Voor haar werk ontving ze een VIDI- en een VICI-beurs.

Annemie Halsema is Socrates-hoogleraar Filosofische Antropologie, aan de Universiteit Leiden. Ze is Associate Professor filosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Haar onderzoek richt zich op de belichaming (embodiment) en gesitueerdheid van de gegenderde, geracialiseerde en verouderende mens.

Jacqueline Kool is werkzaam als zelfstandig adviseur, onderzoeker en auteur op het terrein van disability studies. Thema’s in haar werk zijn onder meer: participatie, seksualiteit en beeldvorming van mensen met beperkingen. Daarnaast is zij bestuurder bij ZonMw en Stichting Tiresias. Ze is mede-oprichter van Disability Studies in Nederland (DSiN), een organisatie die met onderzoek, onderwijs en kennisdeling het vakgebied disability studies in Nederland stimuleert.

Alana Helberg-Proctor is interdisciplinair sociaal wetenschapper en universitair docent aan de UvA in de Antropologie-programmagroep Health, Care and the Body. In haar werk richt zij zich op diversiteit, etniciteit en ongelijkheid in de gezondheidszorg en medische wetenschap en beleid. Zo onderzoekt zij onder andere hoe ‘ras’ en etniciteit verschijnen in biomedisch onderzoek, gezondheidsbeleid en gezondheidszorg in Nederland en Europa. Eerder werkte zij als universitair docent aan de Universiteit Maastricht en ontving in 2021 de Marie Curie Sklodowska-beurs.

Erno Eskens (moderator) is (dier)filosoof, politicoloog, auteur, uitgever bij Noordboek en voorzitter van Vereniging Het Spinozahuis.