Biologen op veldtocht in Nederland en Indië

Met de laarzen in de modder

Mede geïnspireerd door Darwin, trokken Nederlandse ontwikkelingsbiologen eind negentiende eeuw vanuit hun laboratoria naar buiten. Onder leiding van Pieter Harting bekeken en vergeleken zij de ontwikkelingsstadia van verschillende plant- en diersoorten. Waren er sporen te vinden van het evolutionaire verleden in de wijze waarop flora en fauna zich hadden ontwikkeld? Wat maakte het werk van deze biologen zo vernieuwend? En wat zien wij hiervan terug in de hedendaagse wetenschap?

In dit programma buigen we ons over het ontstaan van het Nederlandse én Indonesische wetenschapslandschap, naar aanleiding van het boek Mannen van de microscoop van Robert-Jan Wille. Vanaf 1872 reisden Nederlandse studenten naar het prestigieuze internationale zoölogische station in Napels, pal aan de kust, om daar de nieuwste technieken te leren. De zoölogen die daarvan terugkwamen, overtuigden de Nederlandse staat vervolgens om een eigen zoölogisch station te steunen. In Den Helder kwam zo een station tot stand dat visserijproblemen in de Rijn en de Noordzee te lijf ging. In diezelfde periode zetten plantenembryologen in Buitenzorg (nu Bogor) in Nederlands-Indië een groot botanisch-agronomisch instituut op, inclusief internationaal bezoekersstation, met grote gevolgen voor de koloniale economie.

In Mannen van de microscoop schrijft Robert-Jan Wille de biografie van vier biologen en hun lobby voor nationale en koloniale laboratoriumwetenschap. Wat dreef hen tot hun onderzoek? Wat maakte hun werk zo vernieuwend? En welke sporen zien wij nu nog terug in de hedendaagse wetenschap?

Over de sprekers

Robert-Jan Wille doet onderzoek naar de geschiedenis van de relatie tussen natuurwetenschap, nationalisme en het moderne imperialisme. Hij promoveerde in 2015 aan de Radboud Universiteit Nijmegen en doceert nu aan de Universiteit Utrecht; eerder werkte hij in München en Nijmegen.

Tijs Goldschmidt is bioloog en schrijver. Hij heeft gestudeerd en is gepromoveerd in Leiden. Van hem verscheen het boek Darwins hofvijver (1994), dat werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs en inmiddels is vertaald in het Engels, Duits, Frans, Italiaans, Pools, Chinees en Japans. In 2000 verscheen van hem Oversprongen, en in 2007 Doen alsof je doet alsof.

Alexander Reeuwijk is schrijver, spreker, redacteur, interviewer, moderator en recensent is.Hij schrijft boeken en artikelen over natuurhistorie en reizen, maar ook over wetenschapsgeschiedenis, cultuur en oude boeken in het algemeen. Uitgeverij Atlas Contact gaf zijn boeken Darwin, Wallace en de anderen (2011) en Reizen tussen de lijnen (2013) uit. Op 25 september 2015 verscheen zijn laatste boek Achter de sluier het land; Reizen door Iran.

Moderatie: Martijn van Calmthout