Ruim veertig jaar verhalen

De diepe sporen van hiv/aids

Het is ruim veertig jaar geleden dat Amerikaanse artsen in juni 1981 alarm sloegen: zij ontdekten een nieuw virus, dat vooral rond leek te gaan onder homoseksuele mannen. Enkele jaren later zal het virus hiv genoemd worden. Miljoenen mensen zijn wereldwijd overleden, onder wie duizenden in Nederland. Vandaag praten we over de erfenis van de hiv-epidemie en de verhalen van mensen die deze van dichtbij hebben meegemaakt.

René Klein bij Paul de Leeuw, de berichtenstroom over dood en verderf, en kaposi’s sarcoma, de zo kenmerkende zwarte vlekken op armen, benen, lijf en gezicht. Het zijn beelden die symboliseren hoe de hiv-epidemie diepe sporen heeft achtergelaten in de Nederlandse maatschappij en cultuur. Een generatie heeft vrienden, geliefden en familieleden moeten begraven, en jongere generaties homomannen moesten zich verhouden tot de dreiging van ziekte en een vroegtijdige dood, ook toen medicatie ervoor zorgde dat hiv zich niet meer ontwikkelde tot aids. Vanmiddag spreken we over hoe het is om met hiv en aids te leven. Welke verhalen zijn er, los van sensationele nieuwsberichten?

De afgelopen jaren is er sprake van een hernieuwde interesse in het verzamelen en documenteren van verhalen rondom hiv/aids. Zo organiseerde House of Hiv in augustus 2022 een tentoonstelling op acht locaties in Amsterdam, waar verschillende gemeenschappen aan het woord kwamen. In juni 2024 begon de VPRO met het uitzenden van de podcast En niemand bleef onaangeraakt, gemaakt door Maurits de Bruijn en Randy Vermeulen. Aan de Universiteit van Amsterdam is een onderzoeksproject gestart, waarin de beleving van de aidscrisis wordt onderzocht en in verband gebracht met beleidskeuzes sinds de jaren tachtig. Onder leiding van Jesse van Amelsvoort gaan we in gesprek over de geleerde lessen en de verhalen die nog verteld moeten worden. Met: Bram Mellink, Randy Vermeulen e.a.

Over de sprekers:

Bram Mellink is historicus en werkt als universitair docent Nederlandse Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Met Jesse van Amelsvoort onderzoekt hij de geschiedenis van hiv en aids in Nederland, met bijzondere aandacht voor de wijze waarop de epidemie van invloed was op de levens van degenen die direct met de ziekte te maken kregen. Eerder schreef hij met Merijn Oudenampsen Neoliberalisme. Een Nederlandse geschiedenis dat in 2022 verscheen bij uitgeverij Boom.

Randy Vermeulen is eindredacteur en producent van podcasts en films. Eerder werkte hij onder meer aan de podcasts Bob, Dit kan geen toeval zijn, De Erfenis, De verschrikkelijk mooie migratie (en alles wat erna kwam) en El Tarangu. Daarnaast werkt hij als redacteur en ontwikkelaar bij filmproductiehuis 100%. In 2024 verscheen zijn eerste eigen podcastserie En niemand bleef onaangeraakt, die hij samen met schrijver Maurits de Bruijn maakte.

Leo Schenk is ruim 30 jaar werkzaam in het hiv-veld. Eerst als Amsterdamse hiv-preventiewerker voor de Schorerstichting en later als hiv-activist bij de Hiv Vereniging, waar hij een van de oprichters was van Poz&Proud. In 2012 werd hij hoofdredacteur van de hiv-glossy hello gorgeous. Hij was projectleider voor de tentoonstelling House of Hiv (2022), over 40 jaar community activisme in Nederland. Leo kreeg in 1997 zijn hiv-diagnose.

Dinah Bons is een Molukse trans vrouw, sekswerker en politica voor BIJ1 in Amsterdam. Ze is Hoofd Creatieve Strategie/Internationalisering bij Female Economy, het theatercollectief onder leiding van Adelheid Roosen en Ola Maafalani. Ze vervult verschillende bestuursfuncties binnen NGO’s, waaronder Trans United Europe (BPOC Trans Netwerk), NSWP (Global Sex Workers Project), ESWA (European Sex Workers Alliance), Equinox Initiative for Racial Justice, H Team Amsterdam en Pride Amsterdam.Sinds 1991 is Dinah actief in het HIV- en AIDS-activisme, begonnen bij ACTUP NYC. Daarna werd ze bestuurslid bij de HIV Vereniging, UNAIDS, en lid van het H Team. Haar internationale werk omvat sekswerk, HIV-activisme, anti-racisme en trans/LGBTIQ+ rechten. Lokaal zet Dinah zich in voor de toegang tot gezondheidszorg voor transpersonen van kleur, dakloze transpersonen en trans vluchtelingen.

Jesse van Amelsvoort (moderator) is docent moderne Europese letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn onderzoek staat de verhouding tussen kunst, cultuur en literatuur en maatschappelijke debatten, waaronder migratie, klimaatverandering, en gezondheid, centraal. In 2021 publiceerde hij Loft en lân. Gesprekken over Tsjêbbe Hettinga. Hij is redacteur van Armada. Tijdschrift voor wereldliteratuur en lid van de Raad van Advies van het Nederlands Letterenfonds.

Meer informatie over de sprekers volgt spoedig.