menu
Het naoorlogse beleid ten aanzien van Duitsers in Nederland

Afrekenen met de vijand

Op 20 oktober 1944 verklaarde de Nederlandse regering in ballingschap in Londen alle Duitsers in het Nederlands koninkrijk tot vijandelijk onderdanen. Wat was de impact van dit Nederlandse beleid voor Duitse Nederlanders en de generaties die volgden? Naar aanleiding van haar boek ‘Afrekenen met de vijand’ gaat Marieke Oprel hierover in gesprek.

Direct na de bevrijding nam de overheid al de bezittingen van deze Nederlandse Duitsers in beslag, ongeacht hun politieke voorkeur of gedrag tijdens de oorlog. Van Duitsers die al decennialang in Nederland woonden en werkten tot Nederlanders die door een huwelijk automatisch de Duitse nationaliteit hadden gekregen, allen kregen te maken met de gevolgen van deze anti-Duitse maatregelen. Zelfs Joden die uit Duitsland waren gevlucht werden behandeld als vijandelijk onderdaan. Veel Duitse Nederlanders probeerden een ‘ontvijandingsverklaring’ te krijgen, en zo hun bezit terug te krijgen. Dat was niet makkelijk: ze moesten aantonen dat ze zich als ‘goede Nederlander’ gedragen hadden in de oorlog. Maar wat is een ‘goede Nederlander’? Die vraag beantwoordde niet elke ambtenaar hetzelfde. In dit programma buigen we ons over de ingrijpende gevolgen die dit beleid had voor Duitse Nederlanders en de generaties die volgden.

Over de sprekers

Marieke Oprel is als universitair docent Politieke Geschiedenis verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze promoveerde in 2020 aan de Vrije Universiteit in Amsterdam op onderzoek naar het Nederlandse naoorlogse beleid met betrekking tot Duitse onderdanen. Haar proefschrift The Burden of Nationality. Dutch citizenship policies towards German nationals in the aftermath of the Second World War verscheen bij VU University Press. Afrekenen met de vijand is haar eerste publieksboek.

Bert Hinnen schreef een biografie over zijn Duitse oom Richard, getiteld De vergeten Duitser. De dramatische levensloop van de Nederlandse Duitser Richard Bauer (Uitgeverij Boekengilde, 2020). Zijn boek, dat leest als een familiegeschiedenis, feitenrelaas, tijdsdocument en aanklacht tegelijk, brengt in beeld hoe zijn oom speelbal werd van oorlog, politiek en willekeur in Nederland, Duitsland en Rusland, in de periode 1930-1950.

Dorine Winkels is auteur van Minna – mijn Duitse grootmoeder, een familiekroniek waarin zij het hartverscheurende levensverhaal vertelt van haar oma aan de hand van een uniek dagboek en veel opmerkelijke documenten en brieven (verschijnt najaar 1922).

Krijn Thijs (moderator) is historicus en wetenschappelijk medewerker bij het Duitsland Instituut Amsterdam.
Gerelateerde programma’s
04 11 25
Towards a common approach to Europe’s colonial past
European Integration and Co-Imperialism

Until recently, the former imperial nation states of Europe often regarded themselves as historically homogeneous nation states with a colonial past that was separate from their European continental history. Recent research shows that the European integration process was closely intertwined with modern imperialism and decolonization. Tonight, our speakers will discuss these new developments in historiography.  

Datum
Dinsdag 4 nov 2025 20:00 uur
Locatie
SPUI25
Aanmelden
03 04 25
From World War II to Sudan, South Sudan, and Gaza
Hunger as a Weapon of War and Genocide

80 years after the ‘Hunger Winter’ killed an estimated 20,000 people in the western part of the Netherlands, the use of starvation is rising as a tool of war and genocide in global conflicts. Today, around 223 million people living in conflict-affected areas face starvation with devastating long-term consequences. Hunger extends beyond physical sustenance, encompassing moral, emotional, sensorial, and political dimensions. Taking World War II, contemporary Gaza, Sudan, and South Sudan as examples, our expert panel will explore the weaponisation of hunger in its historical, social, economic and political contexts. 

Datum
Donderdag 3 apr 2025 17:00 uur
Locatie
SPUI25
21 03 25
Opera Forward Festival
What Does National Identity Sound Like?

*Unfortunately we will not have a livestream for this program*

How can we comprehend the connection between politics and music? In what ways does ‘the canon’ shape national identity, and how do policies and grassroots movements influence this dynamic? By exploring the sounds of national identity, the Think Tank of the Opera Forward Festival 2025 presents its insights into the musical aspects of nationalism, focusing on the impact of canonization, politics, and identity.

Datum
Vrijdag 21 mrt 2025 17:00 uur
Locatie
SPUI25