Het naoorlogse beleid ten aanzien van Duitsers in Nederland

Afrekenen met de vijand

Op 20 oktober 1944 verklaarde de Nederlandse regering in ballingschap in Londen alle Duitsers in het Nederlands koninkrijk tot vijandelijk onderdanen. Wat was de impact van dit Nederlandse beleid voor Duitse Nederlanders en de generaties die volgden? Naar aanleiding van haar boek ‘Afrekenen met de vijand’ gaat Marieke Oprel hierover in gesprek.

Direct na de bevrijding nam de overheid al de bezittingen van deze Nederlandse Duitsers in beslag, ongeacht hun politieke voorkeur of gedrag tijdens de oorlog. Van Duitsers die al decennialang in Nederland woonden en werkten tot Nederlanders die door een huwelijk automatisch de Duitse nationaliteit hadden gekregen, allen kregen te maken met de gevolgen van deze anti-Duitse maatregelen. Zelfs Joden die uit Duitsland waren gevlucht werden behandeld als vijandelijk onderdaan. Veel Duitse Nederlanders probeerden een ‘ontvijandingsverklaring’ te krijgen, en zo hun bezit terug te krijgen. Dat was niet makkelijk: ze moesten aantonen dat ze zich als ‘goede Nederlander’ gedragen hadden in de oorlog. Maar wat is een ‘goede Nederlander’? Die vraag beantwoordde niet elke ambtenaar hetzelfde. In dit programma buigen we ons over de ingrijpende gevolgen die dit beleid had voor Duitse Nederlanders en de generaties die volgden.

Over de sprekers

Marieke Oprel is als universitair docent Politieke Geschiedenis verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ze promoveerde in 2020 aan de Vrije Universiteit in Amsterdam op onderzoek naar het Nederlandse naoorlogse beleid met betrekking tot Duitse onderdanen. Haar proefschrift The Burden of Nationality. Dutch citizenship policies towards German nationals in the aftermath of the Second World War verscheen bij VU University Press. Afrekenen met de vijand is haar eerste publieksboek.

Bert Hinnen schreef een biografie over zijn Duitse oom Richard, getiteld De vergeten Duitser. De dramatische levensloop van de Nederlandse Duitser Richard Bauer (Uitgeverij Boekengilde, 2020). Zijn boek, dat leest als een familiegeschiedenis, feitenrelaas, tijdsdocument en aanklacht tegelijk, brengt in beeld hoe zijn oom speelbal werd van oorlog, politiek en willekeur in Nederland, Duitsland en Rusland, in de periode 1930-1950.

Dorine Winkels is auteur van Minna – mijn Duitse grootmoeder, een familiekroniek waarin zij het hartverscheurende levensverhaal vertelt van haar oma aan de hand van een uniek dagboek en veel opmerkelijke documenten en brieven (verschijnt najaar 1922).

Krijn Thijs (moderator) is historicus en wetenschappelijk medewerker bij het Duitsland Instituut Amsterdam.

Gerelateerde programma’s
22 02 24
Een vergeten (kunst)geschiedenis met Volendam als stralend middelpunt
De ontdekking van Holland

Rond 1900 was Volendam een bruisende, internationale kunstenaarskolonie. Jan Brokken wekt deze onderbelichte episode uit de Nederlandse (kunst)geschiedenis in zijn nieuwe boek De ontdekking van Holland tot leven.

Datum
Donderdag 22 feb 2024 20:00 uur
Locatie
SPUI25
31 01 24
Economische collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog: een onverwerkt verleden?

Tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde het handelsleven op grote schaal. Bleef de economisch-pragmatische ‘Nederlandse’ koopman niet te veel op een voetstuk staan na de oorlog Journalist Arjen van Veelen, econoom Ariëtte Dekker en historicus Merel Leeman onderzoeken deze afgeblazen berechting van het economische leven naar aanleiding van haar onlangs gepubliceerde boek De Keien. Rotterdamse studenten tussen handel en verzet, 1940-1945.

Datum
Woensdag 31 jan 2024 20:00 uur
Locatie
SPUI25
17 01 24
Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging

Ter gelegenheid van de verschijning van het boek Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging 1945-2024 van historicus Frank van Vree, werpen verscheidene deskundigen tijdens dit minisymposium licht op de Nederlandse omgang met de meest pijnlijke en ingrijpende episode uit de moderne Europese geschiedenis: de vervolg en vernietiging van haar joodse burgers.

Datum
Woensdag 17 jan 2024 17:00 uur
Locatie
SPUI25