De polen evenaren
Beste aanwezigen,
Omdat jullie graag iets over diversiteit, academische vrijheid én burgerlijke ongehoorzaamheid wilden en ik dat niet in drie minuten in theorievorm kan, ben ik zo vrij geweest mijn verhaal een beetje te condenseren.
Gij zult niet cancellen!
Gij zult niet doden!
Gij zult niet polariseren!
Even een berichtje van de Zuidpool (op de afbeelding links). De rode lijn betreft de groei van het ijs in het jaar 2023 tot oktober. De blauwe lijnen gaan over eerdere jaren. Het gaat niet goed met het ijs.
‘De griezeligste grafiek die ik ooit heb gezien. Maar hoe dragen we dit over aan het grote publiek?’ Geen softie die dit schreef. Een harde wetenschapper, een fysicus van een technische universiteit. Eén die niet slaapt, is-ie wakker, is-ie woke?
De polen doen wat ze wordt gevraagd. Ze stoppen met polariseren.
Planetaire grenzen, zes van de zeven overschreden. We zitten in het donkerrood (op de afbeelding rechts).
Wij willen dat u vrij kunt spreken. Wie kan er vrij spreken? Waarover? En waar?
‘Ga een stukje opzij, je staat in mijn zon’, zei Diogenes tegen Alexander de Grote. Het klassieke voorbeeld van parrèsia, het vrije spreken ten overstaan van de macht. Pan rèma, alles zeggen, het hele verhaal, de waarheid spreken.
Parijs-akkoorden 2015. Het Internationaal Energie Agentschap stelde: geen enkele investering meer in fossiel, dan blijven we misschien onder de 1,5e graad.
- 46 miljard aan fossiele subsidies in Nederland. Wereldwijd een biljoen aan obligaties voor
- fossiel, met grof geweld de bodem ingeslagen, en onze hoop erbij.
Het is tijd om bang te worden, boos, verdrietig, te rouwen om een miljard zwarte antropoceens, om met Kathryn Yusoff te spreken. Niet in de toekomst, ze waren er al. Ze zijn er al, en in de toekomst zullen ze er zijn.
‘Ga een stukje opzij, je vernietigt mijn aarde, die van mijn kinderen, die van de mensen zonder ecologische voetafdruk, die van jezelf trouwens ook.’
Zeggen de grootouders, de kinderen, de wetenschappers, de musici die dies irae spelen op de A12. Ze krijgen een dagelijks douche van de politie en worden gearresteerd want ze zitten op de verkeerde plek, ze zitten op de aarde, in de zon, op de A12. Daar moeten auto’s rijden.
Op 9 september sprak Joyeeta Gupta, een wetenschapper uit de Global South die aan de UvA is verbonden. Ze spreekt de waarheid over de planetaire grenzen die ze zelf heeft onderzocht, ze zegt alles, over het onrecht, het gevaar. Voor mij een bewonderenswaardig voorbeeld van academische parrèsia.
‘Ga een stukje opzij, je vernietigt mijn aarde, de aarde die we níet hebben gemaakt en die we ook nooit zullen kunnen maken, zelfs nauwelijks repareren, het wonder dat ons gegeven is.’
Gij zult niet cancellen! Wat cancellen wij, binnen muren van de universiteit? Wie cancellen wij?
Vorige donderdag ging het hier in SPUI25 over gender-gerelateerd geweld. Emeritus prof. Renée Römkens vertelde over vijftig jaar strijd, om als vrouwen kennis over vrouwen te mogen produceren en dan niet gecancelled te worden. Door je eigen collega’s. Onze Groningse collega Susanne Täuber kan erover meepraten, zij weet wat ‘gij zult niet cancellen’ betekent.
Over welke kennis hadden we het, van wie? Kritische kennis, is ze oud, is ze woke?
‘Parce que science sans conscience n’est que ruine de l’âme’, zei Rabelais in de 16e eeuw. Omdat weten zonder geweten slechts een ruïne van de ziel is.
Jonge vrouwen en genderdiverse mensen zaten in de zaal, vorige week, ook nu weer. Hopend op een diversiteit die iets betekent, die iets gedaan krijgt, échte verandering ten goede.
(Oh pardon, da’s wel een beetje woke misschien. Correctie: hopend op gematigde verandering ten goede. Maar dan geen matige!)
Nog even over die vrouwen: sommigen weg van de universiteit, met onvoltooide proefschriften, onvoltooide boeken. Niet meer af te maken. Nooit meer. Weg. En daarna vaak jarenlang in nood, het wordt niet vaak genoeg gezegd.
In Folia leggen de heren Jan Bergstra en Marcus Duewell de academische vrijheid nog eens uit. Duewell vertrok uit Utrecht, niet met de noorderzon. Er was iets met een jonge medewerkster, een studente nog, later promovenda, een tot zwijgen gemaande getuige, een gehavend instituut.
In Folia gaat het daarover niet, niet over berouw. In plaats daarvan schrijven de heren voor wat non-binaire mensen voor discoursen over hen moeten verdragen. Niet cancellen, in naam van de academische vrijheid!
Woke is gevaarlijk volgens mevrouw Yesilgöz, en half Nederland zegt het haar na, de commissie-Stolker spreekt het niet eenduidig tegen. U wilt een boos volk, maar dan boos op wie, op wat, met welke intenties en plannen voor de toekomst? Met welke hoop, welke kracht, welke ‘course of action’, om met Latour te spreken? Laten we nog even de polen evenaren:
What do we want? Climate justice. When do we want it? Now!
