Over poëzie, Tata Steel, AI en gezin

Met wie spreek ik?

In poëzie zijn eeuwenlang anderen aangeroepen. Denk aan de muze, God, de afwezige geliefde, of de natuur. Maar hoe richt je je tot een vervuilende fabriek? Of tot de oligarchen die nieuwe technologieën op ons loslaten? In Huishoudboekje van de verborgen dingen van Maarten van der Graaff gaat een dichter in gesprek met een vorm van kunstmatige intelligentie, die de rol van Tata Steel speelt. Vanavond denken wij vanuit deze bundel over aansprakelijkheid en aanspreekbaarheid – in het bijzonder als het gaat over klimaatontwrichting.

Wie is aansprakelijk én aanspreekbaar als het gaat over klimaat? En wat doet het eigenlijk met ons om voortdurend in gesprek te zijn met een banale god, die zich nooit eens in stilzwijgen hult, maar altijd quasi-persoonlijk en puntsgewijs antwoordt? Tijdens deze avond vormen voordrachten uit Huishoudboekje van de verborgen dingen het afzetpunt voor wetenschappers Saskia Pieterse, en Marrigje Paijmans om te vertellen over hun onderzoek.

In een eerste gesprek verkennen we de rol van het gezin in het calvinistisch denken dat de Nederlandse politiek diepgaand beïnvloedde en de vraag hoe het positieve Nederlandse zelfbeeld samenhangt met protestants kolonialisme. Vervolgens buigen onze sprekers zich over de koloniale wortels van de klimaatcrisis en hebben we het over de vraag hoe je vervuilers adresseert, in politiek en literair opzicht. De moderatie is in handen van Bram Ieven.

Over de sprekers

Maarten van der Graaff is schrijver en dichter. Hij debuteerde in 2013 met de bundel Vluchtautogedichten en ontving de C. Buddingh’-prijs. Van zijn hand verschenen vervolgens Dood werk (2015, bekroond met de J.C. Bloem-poëzieprijs), Wormen en engelen (2017, genomineerd voor de Anton Wachterprijs), Nederland in stukken (2020), Onder asfalt (2022) en Huishoudboekje van de verborgen dingen (2025). Van der Graaff is medeoprichter en redacteur van het online literair tijdschrift Samplekanon.

Saskia Pieterse is schrijver, onderzoeker en redacteur. Als essayist schreef ze onder meer voor De Groene Amsterdammer en de Volkskrant. Als redacteur is ze verbonden aan de Nederlandse Boekengids. Samen met Janneke Stegeman scheef ze Uitverkoren (2025), over de protestantse wortels van witte onschuld in Nederland.

Marrigje Paijmans is universitair docent Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Momenteel doet ze onderzoek naar water als intersectie van ecologie en kolonialisme, en naar de Nederlandse ervaring van PFAS in het drinkwater. Ook woont ze in Amsterdam Noord, onder de giftige rook van ICL Fertilizers.

Bram Ieven (moderator) is onderzoeker, schrijver en muzikant, en is als universitair docent verbonden aan de Universiteit Leiden. Ieven doet onderzoek naar spel, nieuwe media, kunst en populaire cultuur. Dit vormt de basis voor verhalende essays en audioverhalen, waarin hij persoonlijke ervaringen verweeft met een hervertelling van ogenschijnlijk onbelangrijke momenten uit de cultuurgeschiedenis.