Hoe verhalen een onwaarschijnlijke werkelijkheid voorstelbaar maken

Klimaatfictie

Zolang de meeste mensen zich geen voorstelling van klimaatverandering kunnen maken, zo suggereert de Indiase schrijver Amitav Ghosh, lijkt gedragsverandering ver weg. Hij stelt dat de klimaatcrisis daarom ook een crisis van cultuur en verbeelding is. Klimaatverandering vraagt om verhalen die het onwaarschijnlijke voorstelbaar maken. Maar wat voor verhalen zijn dat? Wat is klimaatfictie of cli-fi eigenlijk, en wat voor bewegingen zijn er in die richting, niet alleen in de Nederlandse en Vlaamse letteren, maar juist ook daarbuiten?

Eind augustus 2020 verscheen, samen met De Nederlandse Boekengids, het nieuwe nummer van Armada. Tijdschrift voor Wereldliteratuur, dat deze keer helemaal gewijd is aan klimaatfictie. We gaan op deze avond o.a. in gesprek met gastredacteur Tom Idema, die het nummer samenstelde en van een inleiding voorzag, en met enkele auteurs die aan dit nummer hebben bijgedragen.

We vragen ons af hoe fantasy en science-fiction de onwaarschijnlijke werkelijkheid voorstelbaar maken, en bespreken hoe recent klimaatfictie eigenlijk is. Is de groeiende populariteit ook niet een typisch ‘Westers’ fenomeen dat vooral populair is binnen de Engelstalige literatuur? Loopt Nederland daar (nog steeds) bij achter, en zo ja, hoe valt dat te verklaren? Bij deze vragen staan de valkuilen van literatuur over klimaatverandering centraal: hoe te vermijden dat een verhaal een al te simplistische moraal verkondigt, of een schematische tegenstelling van daders (het Westen) en slachtoffers (de rest) presenteert?

Over de sprekers

Tom Idema doceert literatuurwetenschap aan de Universiteit Utrecht en promoveerde op de representatie van biologie in Amerikaanse sf-literatuur. In 2019 verscheen bij Routledge zijn Stages of Transmutation: Science Fiction, Biology and Environmental Posthumanism.

Kristine Steenbergh is universitair hoofddocent Engelstalige literatuur aan de Vrije Universiteit en is onder andere gespecialiseerd in ecocriticism. Zij is medeoprichter van het Environmental Humanities Center van de VU en lid van de Jonge Akademie.

Pieter Vermeulen doceert Amerikaanse en vergelijkende literatuurwetenschap aan de Universiteit van Leuven. van zijn hand verscheen Geoffrey Hartman. Romanticism after the Holocaust (2010), Contemporary Literature and the End of the Novel (2015) en Literature and the Anthropocene (2020).

Marieke Winkler is universitair docent Letterkunde bij de opleiding Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit. Zij is secretaris van Nederlandse Letterkunde en redacteur van LOCUS. Met Marjolein van Herten leidt zij het interfacultaire onderzoeksproject ‘Imaginaries of the Future City’.

Moderatie: Fiep van Bodegom